Amor & Psyche... Psyche & Eros... Cupido en Psyche. Verschillende benamingen voor hetzelfde verhaal. Het is een verhaal dat in de basis een mythe is, maar vanwege de structuur en verborgen waardes ook als een sprookje wordt gezien. Amor was namelijk de Romeinse god van de liefde, zijn Griekse equivalent was Eros. En Cupido ja... een andere naam voor de Romeinse god Amor. Het verhaal is met zijn tijd meegegaan en heeft daardoor verschillende benamingen.
De benaming van Psyche blijft overal hetzelfde, zij was een prachtige koningsdochter. Nog prachtiger dan Aphrodite (Venus), de godin van de schoonheid, liefde en vruchtbaarheid. Zowel de vlinder als de ziel werd in oude Griekse tijden ‘Psyche’ (ψυχή) genoemd. De ontwikkeling van de rups naar een vlinder, werd in de klassieke oudheid namelijk als een parallel gezien met ons innerlijke leven. Het verhaal van Psyche en Amor begint door de jaloezie van de moeder van Eros: Aphrodite. Zij merkt op dat de mannen op aarde haar niet meer vereren, vanwege de schoonheid van Psyche en dat daardoor haar tempels steeds minder bezocht worden. Aphrodite stuurt daarom uit wraak haar zoon op haar af om haar verliefd te laten worden, door middel van de pijlen van zijn boog, op de meest afschuwelijke en lelijkste man die hij zou kunnen vinden. Echter wordt de jonge god Eros opslag verliefd op Psyche en prikt hij zichzelf met zijn liefdespijl. Psyche is -ondanks dat ze hem nog nooit heeft gezien, enkel gesproken- verliefd op Eros en ze trouwen. Erosgeeft haar een prachtig paleis en geeft haar alles wat haar hartje begeert, maar haar familie ziet ze niet meer en eveneens mag Psyche hem absoluut niet zien. Door haar heimwee naar haar twee zussen, laat Eros toe om ze te ontmoeten. Beide zussen begrijpen niet dat Psyche getrouwd is met een man die zij nooit heeft gezien, en proberen haar door hun jaloezie te overtuigen om hem te doden. Psyche pakt vervolgens die nacht nog een dolk, terwijl Eros naast haar ligt te slapen, en ontsteekt een olielamp, zodat ze haar man voor het eerst wel kan zien. Ze ziet de mooiste man die ze ooit heeft gezien, maar door haar verbazing houdt ze de olielamp schuin waardoor er een druppel olie valt en Eros wakker wordt. Eros is woedend door de dolk die hij in de handen van zijn geliefde ziet en omdat zijn vertrouwen is beschaamd. Hij gaat ervandoor en wordt gevangen gezet door zijn moeder Aphrodite. Dit eerste deel van deze sprookjesmythe symboliseert de innerlijke tocht die Psyche dient te maken. Net als bij het sprookje Belle & het Beest, laat het zien dat deze start van een transformatie zonder afleiding van de buitenwereld moet worden gedaan. Het is een innerlijke tocht, die afleiding door verlangen, passie en schoonheid buiten zich moet laten. Zoals Belle het ware gezicht van het beest nog niet mag zien. Psyche is zich niet bewust van haar onbewuste, dat gesymboliseerd wordt door Eros. Eros staat eveneens voor het mannelijke deel (animus) in haar. Ze is tevreden maar nog volledig onwetend over haar ware ‘zelf’. De nog op ego georiënteerde Psyche is dan wel getrouwd en daarmee verbonden met het onbewuste, maar heeft geen enkel vat op hem. Psyche is zich niet bewust van alle processen die in haar onbewuste plaatsvinden. Beide zussen kunnen worden gezien als de schaduwen van Psyche. De Schaduwen willen vooral voorkomen dat het ego-zelf (Psyche) haar verdere ontwikkeling doormaakt naar een lang en gelukkig bewustzijn, ofwel het hogere zelf. Deze schaduwen komen we eveneens in vele andere sprookjes tegen, denk maar aan de stiefzussen van assepoester of de zussen in het verhaal van Vrouw Holle. De dolk die Psyche bij zich heeft laat zien dat er langzaamaan een beetje bewustzijn komt voor het onbewuste. De druppel die valt en Eros wakker maakt, kan vergeleken worden met het hapje uit de appel door Eva in het Bijbelse verhaal. Adam en Eva worden hierna uit het paradijs verbannen, net als Psyche. Psyche moet haar kasteel verlaten en Eros vertrekt uit haar leven. Dit kan gezien worden als de bevrijding van de goddelijke kracht van het onbewuste die haar gevangen houdt. Het is het ontstaan van een verlangen naar individuatie. Het begin van het begrijpen dat wat hij of zij was, niet alles is wat het te bieden heeft. De werkelijke start van het verkrijgen van een verrijkt bewustzijn! Tweede deel van het verhaal Psyche -nog steeds mateloos verliefd- wil er alles aan doen om weer in contact te komen met haar man Eros en met hem samen te zijn. Al dwalend is zij op zoek naar haar geliefde Eros als ze Pan, de God van het platteland tegenkomt. Hij vertelt haar om niet in haar verdriet te gaan zitten, maar deze te accepteren en Eros te vereren.
Vervolgens ontmoet Psyche opnieuw haar zussen. Zij stuurt deze naar een klif, waar ze beidenvanaf te pletter vallen. Psyche vraagt de hulp aan de godinnen Demeter (Ceres) en Hera (Juno), om haar man te vinden. Ondanks hun medelijden, gaan zij niet in op de hulpvraag van Psyche. Zij vinden dat de schoonheid van de goden geëerd moet worden, en boven de sterfelijke schoonheid staat. Zij willen Aphrodite -die nog steeds boos is van jaloezie- daarnaast niet afvallen. De vier beproevingen van Aphrodite:
Psyche -die overigens ook nog eens zwanger is- is teneinde raad en besluit om Aphrodite zelf om hulp te vragen. Aphrodite laat haar lijden door haar vier onmogelijke taken uit te laten voeren. Allereerst krijgt Psyche drie uur om een enorme berg met verschillende zaden te sorteren. Als dit haar lukt, zalAphrodite haar naar Amor brengen. Het lijkt een onmogelijke taak, maar door de hulp die zij krijgt van de mieren, slaagt zij met vlag en wimpel voor deze taak. Aphrodite verzint nog een taak. Ze roept Psyche zodra de zon opkomt, bij zich, en vroeg haar om de prachtige gouden wol te verzamelen van de schapen(/rammen) die langs de oever aan de rand van het bos aan het grazen waren.
Een gevaarlijke beproeving, aangezien deze schapen een agressief karakter hebben en bij het plukken aan hun vacht Psyche zouden kunnen doden. Psyche ziet het opnieuw als een onmogelijke beproeving, die haar dood zou betekenen, waardoor ze zichzelf van een rots in de oever wil gooien zodat ze zal verdrinken. Maar dan hoort ze een zacht gefluister. Dit gefluister komt van een groen riet, dat haar adviseert om niet te springen en te wachten tot de nacht. In de nacht zou ze langs de takken in het bos de kostbare wol kunnen verzamelen, die daar aan was blijven hangen. Psyche luistert naar het groene riet en brengt na het vervullen van de taak de prachtige gouden wol direct naar Aphrodite. Als derde taak dient Psyche een glazen kruik te vullen met het water uit de bron op de top van een gevaarlijke en steile berg. In de lege ruimtes in de berg wonen gevaarlijke serpenten. Zelfs het water naast de ruwe berg adviseert haar om de klim niet te maken, omdat het haar dood zou betekenen. Een adelaar verschijnt echter bij Psyche en vraagt haar om de kristallen kruik. Deze vliegt vervolgens naar boven, en brengt haar niet lang daarna het water van de bron. Bij de laatste taak, dient psyche af te dwalen naar de onderwereld en daar bij Persephone -de vrouw van Hades- een doosje op te halen met schoonheidszalf. Voor deze opdracht dient Psyche te sterven, en terwijl ze zichzelf van een hoge toren wil gooien, krijgt ze direct advies van de toren. Hij vertelt haar om niet aan te sluiten aan de tafel, waar een maaltijd voor haar zal worden geserveerd, en dat ze afstand moet houden van zowel Persephone als het doosje. Zo mag ze het doosje op geen enkel moment openen. Psyche overleeft de onderwereld, maar eenmaal op aarde met het doosje met daarin Persephone's schoonheidszalf, kan ze de verleiding niet weerstaan en opent ze het doosje. Op dat zelfde ogenblik springt Hypnos (een personificatie van de slaap) eruit, waarna Psyche in een diepe eeuwigdurende slaap valt. Eros is inmiddels ontsnapt en ziet Psyche tijdens zijn vlucht. Eros besefte wat hij haar had aangedaan. Hij bevocht Hypnos en stopte hem terug in zijn kistje, waarna hij Psyche wakker kuste.
Nadat Psyche het kistje bij Aphrodite had afgegeven, nam Amor Psyche mee naar Zeus om zijn hulp te vragen. Zeus gaf zijn toestemming voor een goddelijk huwelijk, waarna Psyche een Godin werd en ze geaccepteerd werd door Aphrodite. Niet veel later beviel Psyche van een dochter genaamd Hedone (Vertaald: Vreugde/plezier, Romeinse variant: Voluptas).
Analyse tweede deel
Het begin van het tweede deel symboliseert het dwangmatige gevoel van het individu om meer te leren over de relatie tussen het ego en het onbewuste. Eenmaal bewust van het onbewuste, doet het ego er alles aan om het 'zelf' te worden en daarmee verbonden te blijven. De eerste stappen op het pad van individuatie zijn het de baas worden van onze schaduwen. Dit wordt prachtig gesymboliseerd door het te pletter vallen van de zussen van Psyche.
Dat de godinnen Demeter en Hera Psyche niet helpen, staat voor het feit dat creativiteit en levenswelzijn niet vanuit het ego komen, maar voortkomen uit ons onbewuste, in deze fase is Psyche daar nog niet aanbeland, ze is nog volledig ego-georiënteerd.
De vier taken die Psyche dient te volbrengen, staan gelijk aan het principe van 3/4de. Het principe stelt dat erminimaal drie stappen nodig zijn om tijdens de vierde stap tot transformatie te komen. (zie ook ‘Ontwaken door de Spiegel’). De eerste taak van Psyche waarbij ze de zaden moet sorteren, staat voor het ordenen van de mentale wanhoop. Vaak denken we dat iets onmogelijk is doordat we eerdere problemen vanuit het ego hebben opgelost, en dit bij in een voor het ego onmogelijke situatie niet zou lukken. De mieren die Psyche komen helpen, staan symbool voor de natuurlijke zelf die haar -nog op volledig onbewuste manier- helpt om tot voltooiing te komen. De zaden vertegenwoordigen haar emoties, gevoelens en innerlijk potentieel. Deze moeten worden geordend om zich verder te kunnen ontwikkelen, maar ook zodat ze haar niet zullen overweldigen. Erich Neumann stelt in zijn analyse van het sprookje dat de zaden ook symbool staan voor het sperma van de man, waarmee het definieert dat Psyche moet afzien van de lusten van het externe. De symboliek achter de tweede taak valt te vergelijken met de stappen vanuit de Alchemie. Volgens de alchemie moet je bepaalde stappen en fases doorlopen voordat je bij jouw innerlijke goud komt. Dit is ook het geval bij de agressieve schapen (of rammen). Door niet rechtstreeks naar het goud te gaan, gesymboliseerd door de vacht van de rammen, maar steeds een beetje van de bomen te plukken. Het is namelijk niet mogelijk om van 0 naar 100 te gaan in 1 tel, zo is het ook niet mogelijk om jouw innerlijke goud direct te vinden. De nacht is de tijd van ons onbewuste. De dag staat voor het rationele ego, het dominante. De schemer staat voor ons denken, het mijmeren, en de nacht dus voor onze onbewuste processen en intuïtie. Dit is eveneens te koppelen met de alchemistische fases Nigredo, Albedo, Citrinitas en Rubedo (meer hierover leer je in de minicursus Psyche en de Alchemie). Bij de tweede taak begint de omarming van de animus (het mannelijke deel van de Psyche). Tijdens de derde taak is deze in balans met haar anima. En weet het dat het ego het probleem niet kan oplossen. De mannelijke energie maakt plaats voor het vrouwelijke. Ondanks dat velen zeggen dat je het Ego moet doden, ben ik het daar niet mee eens. Het ego is heel nuttig en helpt ons vooruit, al moet je het niet de baas laten zijn en het de berg van het onbewuste laten beklimmen. Het ego dient er in de buurt te zweven, maar niet in het onbewuste zelf. De adelaar (het symbool van Zeus), staat voor de hogere zelf, dat zichtbaar wordt. Het water voor de transformatie. Wie de kracht van het onbewuste ontdekt, wil zich met deze kracht identificeren. Logisch maar niet geheel zoals gewenst, aangezien jij daarmee stukken van jezelf vergeet en dus niet erkent. Dit is precies wat er gebeurt tijdens de vierde en laatste taak. De verleiding van een volledig leven vanuit het onbewuste wordt haar de baas, als zij het kistje opent. Eros gaat met zijn geliefde Psyche naar de hoogst haalbare God uit de Griekse mythologie: Zeus. Hij staat in dit verhaal voor het verrijkt bewustzijn, dat is behaald. Het lang en gelukkig bewustzijn, wat eveneens symbool staat voor het goddelijke huwelijk. De sprookjesmythe gaat over de transformatie van de totale Psyche, niet voornamelijk over de transformatie van het vrouwelijke. Het pad richting een verrijkt ‘zelf’ gaat om de balans tussen de anima & animus, de transformatie van het ego en de acceptatie en de baas worden over de schaduwen. Een verhaal over diepgaande liefde alsook diepgaande transformatie naar jouw werkelijke ‘zelf’.
Welk deel van Amor en Psyche spreekt jou het meest aan?
Interessant zeg!